اسپیرولینا چیست؟ (+خواص فوق‌العاده ارزشمند آن)

اسپرولینا، جلبکی است که به دلیل خواص بی‌شمار خود، به طور گسترده در صنایع مختلفی مانند صنایع غذایی انسانی، دامی، شیلات، دارویی و آرایشی‌بهداشتی کاربرد دارد.

جلبک اسپرولینا به رنگ سبز-آبی تیره و شکل آن به صورت مارپیچ است که چنین ساختاری منجر به خواص بسیار ارزشمندی شده است. اسپرولینا سرشار از پروتئین، انواع ویتامین‌ها، رنگدانه‌ها (آنتی‌اکسیدان) و پلی‌ساکاریدها می‌باشد که همراه با محصولات لبنی و حیوانی از بهترین منابع ید و به اندازه‌ی شیر، دارای فسفر، منیزیم و کلسیم است. هم‌چنین منبع خوبی برای ویتامین K، پتاسیم و ویتامین‌های B1،B2،B3،B5 و آهن، مس و منگنز می‌باشد.

مزیت جلبک اسپرولینا نسبت به انواع دیگر جلبک، وجود ویتامین  B۱۲ در ساختار آن است. کمبود ویتامین B۱۲ منجر به اختلال در بینایی، افسردگی و کاهش توانایی‌ ذهنی خواهد شد. بدن ما قادر به جذب ویتامین B۱۲  نیست و مصرف موادی مانند اسپرولینا، ماهی سالمون، محصولات لبنی و تخم‌مرغ از جهت تامین ویتامین  B۱۲ برای بدن مفید و ضروری خواهد بود. هم‌چنین جلبک اسپرولینا به دلیل فقدان سلولز در دیواره‌های سلولی خود، هضم آسانی دارد که سایر جلبک‌ها فاقد این مزیت‌اند.

همانطور که گفته شد، جلبک اسپرولینا به قدری غنی از مواد غذایی مختلف و ارزشمند است که ناسا آن را به عنوان غذای آینده‌ شناخته است و آن را Super Food معرفی می‌کند. هم‌چنین از جهت ارزشمندی مواد غذایی موجود در آن، به معدن طلای غذایی شهرت دارد. سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۸ از آن به عنوان ماده‌ی غذایی برتر یاد کرده ‌است و هم‌چنین سازمان ملل متحد از آن به عنوان غذای ایده‌ال.

از آنجایی که جلبک‌های دریایی سیستم تغذیه‌ی ریشه‌ای ندارند، مواد مغذی را مستقیما از اقیانوس جذب می‌کنند و به همین دلیل این مواد مغذی بسیار قوی‌تر از موادی هستند که از گیاهان زمینی و ریشه‌دار گرفته می‌شوند. یک جلبک گاهی تا ۹۰ درصد از حجم سلولی خود را از روغن و چربی پر می‌نماید که این میزان بسیار بیشتر از مقدار روغن در دانه‌های روغنی است.

به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد ذکر شده، کاربرد این نوع جلبک در صنایع مختلف تجاری سازی شده‌است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود :

صنایع غذایی و دارویی

همان‌طور که قبلا به آن اشاره شد، جلبک اسپرولینا حاوی مقادیر زیادی از پروتئین است. حدود ۵۵ تا ۷۵ درصد از وزن این جلبک از پروتئین تشکیل شده که حاوی تمامی اسید آمینه‌های ضروری بدن است.

با توجه به مقادیر قابل توجه مواد ارزشمند در این نوع جلبک، کاملا طبیعی است که بشر تصمیم بگیرد تا جای این ماده را در رژیم غذایی خود باز کند. پودر جلبک اسپرولینا به منظور تولید فراورده‌های غذایی مانند سوپ‌ها، سس‌ها، فراورده‌های خمیری، تنقلات و نوشیدنی‌ها، شکلات، آبنبات، بیسکوئیت و نان و کیک و آرد غنی‌شده استفاده می‌شود.

در ایران هم جلبک اسپرولینا در گروه علوم و صنایع غذایی دانشگاه فردوسی مشهد در مقیاس محدود کشت شده و از آن در غنی‌سازی ماست، پاستیل کیوی و نان استفاده شده است.

این ماده‌ی غذایی ارزشمند به صورت پودر و قرص قابل مصرف است که فرم پودری آن، قیمت مناسب‌تر و هضم آسان‌تری دارد که می‌توان این پودر را به شیر، سس، سالاد و هرچیزی که به ذهن خودتان هم می‌رسد، اضافه نمود و از مزیت‌های بی‌شمار آن بهره‌مند شد.

مصرف زیاد اسپرولینا مسمومیت غذایی ایجاد نخواهد کرد اما مهم‌ترین خطر مصرف این نوع جلبک، افزایش مقدار اسید اوریک بدن به دنبال حجم زیاد پروتئین موجود در آن است. مطمئن‌ترین میزان مصرف جلبک اسپرولینا، حدود ۳ تا ۵ گرم در روز است.

برخی اسیدآمینه‌های موجود در اسپرولینا برای بهبود عملکرد مغز و جلوگیری از افسردگی شناخته می‌شوند که یکی از آن‌ها به طور خاص تریپتوفان نام دارد که برای تولید سروتونین که برای مقابله با افسردگی لازم است، استفاده ‌می‌شود.

هم‌چنین مطالعات نشان داده است که اسپرولینا ممکن است در درمان ویروس‌هایی مانند HIV، تبخال و آنفولانزا نقش داشته باشد. انسان توانایی  سنتز کاروتنوئیدها که عامل درمان این ویروس‌ها است را ندارد و باید آنها را از طریق رژیم غذایی بدست آورد؛ به همین دلیل مصرف قرص اسپیرولینا بهترین منبع برای دریافت این آنتی اکسیدان مهم می‌باشد.

شیلات و غذای دام

پرورش ماهی به دلیل هزینه‌های نسبتا زیاد خود، تقریبا مقرون به صرفه نیست و صیادان ترجیح می‌دهند تا ماهی‌ها را از دریا صید کنند و با قیمت گران‌تری از پرورش‌دهندگان ماهی خرید نکنند؛ اما امروز کارشناسان در مراکز پرورش ماهی از جلبک در ترکیب غذای ماهی‌ها استفاده می‌کنند و نتیجه‌ی بسیار خوبی رقم خورده است.

با مصرف جلبک، ماهی‌ها سرعت رشد و وزن‌گیری بیشتری پیدا کردند و همین عامل باعث شد تا هم کیفیت گوشت‌ ماهی‌ها بالاتر رود و هم قیمت تمام شده‌ی ماهی‌های پرورشی کاهش پیدا کند و بتواند با بازار رقابت کند.

علاوه بر شیلات، استفاده از جلبک اسپرولینا در غذای جوجه‌ها نیز باعث می‌شود تا در زمان کوتاه‌تری به پرواری مناسب برسند؛ هم‎‌چنین کیفیت بالاتر گوشت هم رقم خواهد‌خورد.

دامدارن نیز با استفاده از این نوع جلبک در خوراک گاو‌ها توانستند کیفیت شیر دوشیده شده را افزایش دهند.

تمام این نتایج به دلیل مواد ارزشمند موجود در این جلبک ظاهر شد.

البته تهیه و خرید اسپرولینا نسبت به خوراک‌های دام دیگر نسبتا گران است و در حال حاضر استفاده از آن در مقیاس‌های بزرگ غیر عملی می‌باشد.

صنایع آرایشی‌بهداشتی

جلبک اسپرولینا به دلیل مواد بسیار غنی از انواع مواد مغذی در ساختار خود، فوائد زیادی بر روی پوست بدن دارد و از آن در ساخت انواع محصولات آرایشی‌بهداشتی نظیر صابون‌ها، ماسک‌های صورت و انواع کرم‌های مغذی و مرطوب‌کننده استفاده می‌شود.

جلبک اسپرولینا در ساختار خود سرشار از پروتئین است و این موضوع برای ترمیم پوست و کلاژن سازی حائز اهمیت می‌باشد؛  زیرا تمام اسید آمینه‌های مورد نیاز پوست را تامین می‌کند که باعث جوان‌سازی پوست خواهد شد.

جلبک‌ها جاذب اشعه‌ی ماورای بنفش‌اند و استفاده از آن در کرم‌های ضدآفتاب، ژل و لوسیون‌ها، به مقابله با انواع چروک پوست و هم‌چنین به حفظ طراوت و شادابی پوست کمک خواهد کرد.

از مهم‌ترین خواص این نوع جلبک، تقویت سیستم ایمنی بدن است که با سم‌زدایی و پاک‌سازی بدن، به حفظ سلامت پوست کمک کرده و باعث می‌شود تا لکه‌های قهوه‌ای موجود بر روی پوست رفع گردد. علاوه بر تمام خواص ذکر شده، اسپرولینا یک ماده‌ی آنتی‌باکتریال و ضدویروس قوی است که با قرارگیری بر سطح پوست انسان، آن را ضدعفونی نموده و باعث حذف کامل باکتری‌ها و ویروس‌های مولد جوش می‌گردد.